SEGBİS’in Genel Uygulamaya Dönüşmesi Sorunu ve AYM’nin Tutumu: Kapsamlı Bir İnceleme

Son yıllarda, teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte adalet sistemi de dijitalleşme yolunda önemli adımlar atmıştır. Bu dijitalleşme sürecinin en önemli unsurlarından biri, SEGBİS (Ses ve Görüntülü Bilişim Sistemi) uygulamasıdır. SEGBİS, mahkemelerde duruşmaların, tanık beyanlarının, sanık ifadelerinin ve diğer birçok işlemin uzaktan yapılmasına olanak tanıyan bir sistemdir. Ancak, SEGBİS’in genel uygulamaya dönüşmesi ve bunun hukuki boyutları, özellikle Anayasa Mahkemesi (AYM) kararları ile şekillenmiştir. Bu yazımızda, SEGBİS’in genel uygulamaya dönüşmesi sürecini, hukuki sorunları ve AYM’nin tutumunu detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

SEGBİS Nedir ve Nasıl Çalışır?

SEGBİS, mahkeme süreçlerini dijital ortamda, ses ve görüntülü bağlantı ile gerçekleştirmeye olanak tanır. Bu sistem, özellikle fiziki katılımın zor olduğu durumlarda mahkemelere katılım sağlanmasını kolaylaştırır. SEGBİS’in başlıca kullanım alanları şunlardır:

• Sanık İfadeleri: Sanıkların mahkemeye fiziken katılmalarına gerek kalmadan, internet üzerinden ifade verebilmeleri.
• Tanık İfadeleri: Tanıkların uzaktan duruşmalara katılarak ifade vermesi.
• Duruşma Görüntüleri: Duruşmaların uzaktan izlenmesi ve kayıt altına alınması.

SEGBİS, özellikle pandemi sürecinde önem kazanmış ve mahkeme süreçlerinin aksatılmadan devam etmesine olanak tanımıştır. Ancak, bu sistemin genel olarak uygulanabilir hale gelmesi, bazı hukuki tartışmalara yol açmıştır.

SEGBİS’in Genel Uygulamaya Dönüşmesinin Hukuki Sorunları

SEGBİS, her ne kadar teknolojik açıdan önemli bir yenilik olsa da, genel uygulamaya dönüşmesi bazı hukuki sorunları beraberinde getirmiştir. Bu sorunların başlıcaları şunlardır:

1. Sanığın Savunma Hakkı: Mahkemeye fiziken katılmadan ifade veren bir sanığın savunma hakkının ihlal edilip edilmediği tartışma konusudur. Sanığın, mahkemede fiziksel olarak bulunamaması, adil yargılama hakkı ile çelişebilir.
2. Duruşma Güvencesi: SEGBİS ile yapılan duruşmaların güvenilirliği, gizliliği ve mahkemelerin tarafsızlığı gibi temel yargı ilkelerinin zedelenme riski bulunmaktadır.
3. Tanıkların Güvenliği: SEGBİS üzerinden ifade veren tanıkların güvenliği ve anonimliklerinin sağlanması hususunda çeşitli endişeler mevcuttur. Tanıkların kimliklerinin ifşa olma riski, dijital ortamda daha fazla gündeme gelmektedir.
4. Teknik Sorunlar ve Erişim Sorunları: SEGBİS uygulamalarının teknik aksaklıklar, internet bağlantı sorunları ve erişim problemleri yaşanabilmesi, adil yargılama ilkesi ile çelişebilir. Bu durum, duruşmaların geçici olarak durmasına ya da ertelenmesine neden olabilir.
5. SEGBİS’in Zorunlu Kılınması: SEGBİS’in her davada zorunlu hale getirilmesi, özellikle hukuki yardım alma ve fiziksel katılım konusunda zorluk çeken kişiler için sorun yaratabilir. Mahkemeye fiziken katılma hakkının kısıtlanması, bu kişilerin adil yargılama hakkını ihlal edebilir.

Anayasa Mahkemesi’nin SEGBİS ile İlgili Kararları

Anayasa Mahkemesi (AYM), SEGBİS’in genel uygulamaya dönüşmesi konusunda önemli kararlar almıştır. Bu kararlar, SEGBİS’in hukuki ve anayasal açıdan nasıl uygulanması gerektiğine dair yol gösterici niteliktedir. AYM’nin SEGBİS ile ilgili verdiği kararların ana hatları şunlardır:

1. Adil Yargılama Hakkı ve SEGBİS: AYM, sanıkların duruşmalara fiziken katılmamalarının adil yargılama hakkını ihlal etmediğine dair kararlar vermiştir. Ancak, bu durumun, özellikle sanığın savunma hakkını etkileyebileceği vurgulanmıştır. AYM, SEGBİS’in bir alternatif olarak kullanılabileceği ancak sanığın savunma yapma hakkının sınırlandırılmaması gerektiği görüşündedir.
2. SEGBİS’in Zorunlu Uygulama Olması: SEGBİS’in her durumda zorunlu hale getirilmesinin, bazı durumlarda sanığın haklarını ihlal edebileceği vurgulanmıştır. AYM, SEGBİS uygulamasının sanıkların rızasına dayalı olarak yapılması gerektiğini, bu şekilde kişinin mahkemeye katılımının sağlanması gerektiğini belirtmiştir.
3. Teknik Aksaklıklar ve Erişim: AYM, SEGBİS üzerinden yapılan duruşmaların teknik aksaklıklara ve internet bağlantı sorunlarına karşı duyarlı olması gerektiğini belirtmiştir. Adil yargılama ilkelerinin ihlali riski taşıyan durumların önüne geçilmesi için, mahkemelerin SEGBİS’in güvenli ve kesintisiz çalışmasını sağlaması gerektiği vurgulanmıştır.
4. Duruşma İhlalleri: Mahkeme süreçlerinde SEGBİS kullanımının, yalnızca teknik engeller ve özel durumlar nedeniyle sağlanamayacak bir seçenek olduğu, başka bir deyişle duruşmalarda SEGBİS’in yerini almasının belirli durumlarda mümkündür.

SEGBİS’in Geleceği ve Yasal Düzenlemeler

SEGBİS, dijitalleşmenin yargıdaki yansıması olarak büyük bir öneme sahiptir ve gelecekte daha fazla kullanılmaya devam edecektir. Ancak, SEGBİS’in genel uygulamaya dönüşmesi konusunda bazı yasal düzenlemeler ve reformlar yapılması gerekmektedir.

1. Yasal Düzenlemeler: SEGBİS’in yasal bir zorunluluk haline gelmesi, hem hukukçular hem de vatandaşlar için tartışma konusu olmuştur. Yasal düzenlemelerin, SEGBİS’in yalnızca belirli durumlarda kullanılmasını sağlayacak şekilde netleştirilmesi gerektiği düşünülmektedir.
2. Eğitim ve Altyapı Geliştirmeleri: SEGBİS’in daha verimli kullanılabilmesi için, mahkeme personelinin ve avukatların dijital teknolojiler konusunda eğitilmesi önemlidir. Ayrıca, mahkemelerin teknik altyapısının güçlendirilmesi, sistemin güvenli ve etkili şekilde çalışmasını sağlayacaktır.
3. Adil Yargılama Hakkının Korunması: SEGBİS’in uygulanması sırasında, adil yargılama hakkı ön planda tutulmalı ve tüm sanıkların, tanıkların ve avukatların eşit bir şekilde bu sistemden faydalanabilmesi sağlanmalıdır.

Sonuç

SEGBİS, mahkemelerin dijitalleşmesi açısından önemli bir adım olmakla birlikte, hukuki zorlukları da beraberinde getirmektedir. Anayasa Mahkemesi, SEGBİS’in kullanımına dair verdiği kararlarla bu zorlukları dengelemeye çalışmış, adil yargılama hakkının ihlal edilmemesi gerektiğini vurgulamıştır. SEGBİS’in, yalnızca teknik sorunlar ve özel durumlarla sınırlı bir çözüm olarak uygulanması, adil yargılama ilkesini ihlal etmeyen bir çözüm sunacaktır. Yasal düzenlemeler, eğitimler ve teknik altyapı geliştirmeleri ile SEGBİS’in daha güvenli ve etkili bir şekilde uygulanması sağlanabilir.