Askerlikten Firar Suçu ve Cezası Nedir?

Askerlikten firar suçu, 1632 sayılı Askerî Ceza Kanunu’nun 66. maddesinde düzenlenmiştir. Bu suça ilişkin hükümler şu şekildedir:

1. Temel Suç Tanımı ve Cezası:

• Kıt’asından veya görevi icabı bulunmak zorunda olduğu yerden izinsiz olarak altı günden fazla uzaklaşanlar ile
• İzin, istirahat veya hava değişimi alarak ayrılanlardan, dönmeye mecbur bulundukları günden itibaren altı gün içerisinde özürsüz olarak geri gelmeyenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

2. Nitelikli Haller ve Artırılmış Cezalar:

• Silah, mühimmat veya ordu hizmetine tahsis edilen herhangi bir şeyi beraberinde götürmek,
• Hizmet yaparken kaçmak,
• Tekrar firar suçu işlemek (mükerrir olmak), durumlarında hapis cezası iki yıldan az olamaz.

3. Seferberlik Durumunda: Seferberlik hâlinde, yukarıda belirtilen süreler yarıya indirilir. Yani, izinsiz uzaklaşma veya geri dönmeme süresi üç gün olarak uygulanır.

4. Etkin Pişmanlık Hükümleri: Firar eden kişi, kaçtığı tarihten itibaren altı hafta (seferberlikte bir hafta) içinde kendiliğinden geri dönerse, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.

Firar suçu, askerî disiplin ve hizmetin sürekliliğini korumak amacıyla düzenlenmiş olup, yalnızca asker kişiler tarafından işlenebilen bir suçtur. Bu nedenle, askerlik hizmeti sırasında görev yerini izinsiz ve mazeretsiz olarak belirtilen sürelerin üzerinde terk eden kişiler bu suçtan sorumlu tutulur.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2024/152 sayılı kararı, askerlikten firar suçu ve bu suça ilişkin etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasıyla ilgilidir. Kararda, firar suçu işleyen bir askerin, firar süresi dolmadan askerliğe elverişsiz hâle gelmesi durumunda, etkin pişmanlık hükümlerinin nasıl uygulanacağı değerlendirilmiştir.

Somut olayda, sanık 24.10.2014 tarihinde izne ayrılmış ve dönmesi gereken tarihten itibaren altı gün içinde birliğine katılmamıştır. 11.12.2014 tarihinde ise sanığın, mahkemelerce verilmiş ve kesinleşmiş en az üç hapis cezası alması nedeniyle askerliğe elverişsiz hâle geldiği tespit edilmiştir. Bu durumda, sanığın askerliğe elverişsiz hâle geldiği tarihten sonra birliğine katılması beklenemeyeceğinden, lehine bir değerlendirme yapılarak 1632 sayılı Askerî Ceza Kanunu’nun 73. maddesindeki etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Bu karar, firar suçu işleyen bir askerin, firar süresi dolmadan askerliğe elverişsiz hâle gelmesi durumunda, etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabileceğini ortaya koymaktadır. Ancak, her somut olayın kendi koşulları içinde değerlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Askerlikten firar suçu, 1632 sayılı Askerî Ceza Kanunu’nun 66. maddesi ile düzenlenmiş ve askerlik hizmetinin gerekliliği olan disiplin ve sürekliliği korumayı amaçlayan bir suç tipidir.

Askerlikten Firar Suçunun Unsurları

• Kıt’a veya görev yerinden izinsiz ayrılma: Bir askerin bulunduğu kıta, karargâh veya görevi icabı bulunması gereken yerden izinsiz olarak ayrılması.
• Belirtilen süreyi aşma: İzinsiz ayrılma durumunun 6 günü aşması durumunda bu suç oluşur.

Askerlikten Firar Suçunun Cezası

• Temel ceza:
  • Askerlikten firar eden kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• Nitelikli hallerde artırılmış ceza:
  • Eğer firar eden kişi beraberinde silah, mühimmat ya da ordu hizmetine tahsis edilmiş herhangi bir şey götürmüşse,
  • Hizmet sırasında firar gerçekleşmişse,
  • Tekrar firar suçu işlenmişse,
  • Cezanın alt sınırı 2 yıl olarak uygulanır.

Seferberlik Hâlinde Firar

• Seferberlik durumunda süreler ve ceza artırılır.
  • İzinsiz ayrılma süresi 3 gün olarak uygulanır.
  • Cezalar yarı oranında artırılır.

Etkin Pişmanlık Hükümleri

• 1632 sayılı Kanun’un 73. maddesi uyarınca:
  • Firar eden kişi, kaçtığı tarihten itibaren 6 hafta içinde birliğine dönerse, cezasında yarıya kadar indirim yapılabilir.
  • Seferberlik durumunda bu süre 1 hafta olarak uygulanır.

Özel Durumlar

• Firar sırasında askerliğe elverişsiz hâle gelmek gibi istisnai durumlarda, etkin pişmanlık veya ceza indirimi hükümleri değerlendirilebilir.

Önemli Not: Bu suç, yalnızca asker kişiler tarafından işlenebilir ve askerî hizmet süresi içinde gerçekleşen bir eylem olmalıdır. Disiplinin korunması amacıyla detaylı şekilde düzenlenmiştir.

Askerlikten firar suçu ve cezasına ilişkin emsal kararlar, yargı mercilerinin bu konudaki uygulamalarını ve yorumlarını anlamak açısından önemlidir. Aşağıda, bu konuda öne çıkan bazı emsal kararlar bulunmaktadır:

1. Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararı (CGK-K.2021/503): Bu kararda, firar suçu işleyen bir askerin, daha önce çocuk yaşta işlediği bir suçtan dolayı hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı almış olması durumunda, firar suçu nedeniyle yeniden HAGB uygulanıp uygulanamayacağı değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde, ikinci suç için HAGB uygulanamayacağına karar verilmiştir.
2. Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararı (CGK-K.2024/152): Bu kararda, firar suçu işleyen bir askerin, firar süresi dolmadan askerliğe elverişsiz hâle gelmesi durumunda, etkin pişmanlık hükümlerinin nasıl uygulanacağı değerlendirilmiştir. Sanığın askerliğe elverişsiz hâle geldiği tarihten sonra birliğine katılması beklenemeyeceğinden, lehine bir değerlendirme yapılarak 1632 sayılı Askerî Ceza Kanunu’nun 73. maddesindeki etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması gerektiği sonucuna varılmıştır.
3. Danıştay Kararı: Davacı, firar suçundan dolayı yargılanmış ve beraat etmiştir. Beraat kararı sonrası görevine iade edilen davacı, açıkta geçen süreler için dava açmıştır. Danıştay, firar suçundan beraat eden davacının, görevine iade edilmesi üzerine açıkta geçen süreler için hak talep edebileceğine karar vermiştir.

Bu emsal kararlar, firar suçu ve cezasına ilişkin yargı uygulamalarını göstermektedir. Her somut olayın kendi koşulları içinde değerlendirilmesi gerektiğinden, benzer durumlarla karşılaşıldığında hukuki danışmanlık alınması önemlidir.