Anayasa Hukuku Nedir?

Anayasa hukuku, ulus devletlerin ve diğer siyasi organizasyonların kurucu ve temel yasaları hakkındaki çalışmaları içermektedir. Anayasalar hükûmetler için bir çatı oluşturur, otorite, yeni yasa ve düzenlemelerin yapılmasında siyasi yapıların işlevlerini sınırlandırabilir veya tanımlayabilir.

Anayasa çeşitleri
Bütün ulus devletlerin bir anayasası olmamasına rağmen, bu tür bütün devletler zorunluluk ve üzerinde hemfikir olunan çeşitli yasaları içeren bir jus commune’ye (Kamu hukukuna) veya ülkeye has bir hukuka sahiptir. Bunlar örfi hukuk, sözleşmeler, yazılı hukuk, yargı hukuku veya Uluslararası hukuk konularıdır.

Anayasa incelemesinde anayasa hukukunun kaynakları, anayasa hukuku kavramı, anayasa kavramı, kanunların anayasaya uygunluğunun denetimi:anayasal yargı, devletin unsurları, kurucu iktidar (asli kurucu tali kurucu, devlet kavramı,devlet şekilleri (monarşi, cumhuriyet, tek ve bileşik devlet), hükûmet sistemleri, demokrasi, seçimler, temel haklar ve özgürlükler konuları incelenir. Bunların yanı sıra hukuk fakültelerinde ders kapsamı içerisinde genel esaslar başlığı adı altında incelenen bu konulardan başka Türk Anayasa Hukuku da incelenmektedir.

Anayasa Kavramı
Maddi Anlamda Anayasa
Devletin, temel organlarının kuruluşunu, işleyişini belirleyen hukuk kurallarının bütünü olarak tanımlanmaktadır. Maddi anlamda anayasa tanımına göre bir kuralın anayasa olup olmadığına karar verebilmek için o kuralın içeriğine, neleri düzenlediğine bakılır. Eğer bir kural, içerik itibarıyla devletin temel hususlarıyla ilgili ise o kural anayasal niteliktedir.

Şekli Anlamda Anayasa
Kanunlardan daha farklı ve daha zor bir yöntemle konulup, değiştirilebilen hukuk kurallarının bütünü olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre bir kuralın anayasal olup olmadığına karar verebilmek için kuralın bulunduğu yere, yapılış ve değiştiriliş şekline bakılarak karar verilir. İçerik, şekli anlamda anayasa için önemsizdir.

Anayasa Hukuku Kavramı
Anayasa kavramı temel yasayla özdeşleştirilebilse de aslında yerine göre farklı şekillerde kullanılabilir. Terim olarak hukuk terimleri içerisinde hiyerarşik tablonun en üstünde bulunduğundan dolayı böyle bir sonuca varılabilir. Tabi bu çerçeve içerisinde ele alındığında anayasa ile anayasa hukuku kavramlarını ayrı düşünmek gerekir; tabi böyle bir ayrımı kavramsal ya da terimsel farklılıklara dayandığı için yaparız.

Anayasa hukuku temelde devletin temel işleyiş biçimlerine değinir, yani yasama (yasa koyucu, yaratıcı güç), yürütme organı (idare biçimleri, hükûmet görevleri, başbakan ve bakanların görevleri), yargı organı (mahkemeler, yargıcın takdir yetkisi veya yarattığı hukuk vb.) bunlara temel oluştururken aslında bunları bir yandan da denetleyen sistem anayasa hukukunun ta kendisidir. Tabi sadece devletin temeline dayanan bu oluşumlarla ilgili değildir, bunların yanı sıra kişi hak ve özgürlüklerine ilişkin kurallar, güvenceler ve yaratımları da içerir.

Anayasa hukukunun, diğer hukuk dallarından ayrılığı hiyerarşik yapıdan dolayıdır ki bu anayasanın yapısıyla ilgili bir durumdur. Yani burada asıl olarak anlatılmak istenen anayasanın katılığı veya yumuşaklığına dayanan yapısıdır. Bir anayasanın sert, katı, ya da otoriter olması veya yumuşak, değiştirilebilir olması bununla alakalıdır.

Anayasacılık Hareketleri
Anayasa kavramı, 1700’lerin sonunda ortaya çıkmıştır. Yeryüzünün ilk Anayasası, 1787 Amerika Birleşik Devletleri Anayasası’dır. Tarihlerine göre oluşturulan Anayasa sıralaması şöyledir;

Amerika Birleşik Devletleri Anayasası (1787)
Fransız Anayasası (1791)
İsveç Anayasası (1809)
İspanyol Anayasası (1812)
Norveç Anayasası (1814)
Belçika Anayasası (1831)
İsviçre Anayasası (1848)
İtalyan Anayasası (1848)
Prusya Anayasası (1848-1850)
Danimarka Anayasası (1849)
Lüksemburg Anayasası (1849)
Yunan Anayasası (1864)
Romanya Anayasası (1866)
Osmanlı Anayasası (1876)
Hollanda Anayasası (1887)
Japon Anayasası (1889)

Güncel makalemiz aşağıdadır.

Anayasa Hukuku Nedir?

Anayasa hukuku, bir devletin temel yapısını, işleyişini ve organlarının ilişkilerini belirleyen kurallar bütünüdür. Anayasa hukuku, devletin yönetim biçimini, organlarını ve bu organların yetki sınırlarını düzenlerken, aynı zamanda bireylerin devletle olan ilişkilerini de tanımlar. Bu hukuk dalı, devletin en yüksek yasal belgesi olan anayasa ile doğrudan ilişkilidir ve anayasanın uygulanmasını, yorumlanmasını ve değiştirilmesini içerir.

Anayasa hukuku, genellikle şu temel konuları kapsar:

1. Anayasanın Tanımı ve Temel İlkeler

Anayasa, bir devletin kuruluşunu, işleyişini ve devlet organlarının birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen, diğer yasalara üstün olan yazılı veya yazılı olmayan kurallar bütünüdür. Anayasaların çeşitli biçimleri olabilir, ancak genellikle şu ana unsurları içerir:

• Devletin Şekli: Anayasa, devletin hükümet biçimini (örneğin, Cumhuriyet, Monarşi, Parlamenter Sistem gibi) belirler.
• Egemenlik: Anayasa, devletin egemenliğini kimin elinde bulunduracağını tanımlar; halk egemenliği gibi prensipler bu bağlamda önemlidir.
• Hukukun Üstünlüğü: Anayasalar, devletin hukuka ve belirli ilkeleri (özgürlük, eşitlik, adalet) dayalı olarak faaliyet göstermesini öngörür.

Değerlendirme: Anayasa, devletin temel yapısını belirler ve anayasa hukuku bu yapının işleyişini düzenler. Bireylerin haklarını koruyan ve devletin gücünü sınırlayan bir işlevi vardır.

2. Anayasa Organları ve Yetkileri

Anayasa hukuku, devletin yönetim organlarını ve bu organların yetki sınırlarını belirler. Bu organlar genellikle şunlardır:

• Yasama: Parlamento veya meclis, yasaların yapıldığı, değiştirilip kaldırıldığı en yüksek organ olarak anayasa hukukunda önemli bir yer tutar. Anayasa, parlamentonun görevlerini ve yetkilerini belirler.
• Yürütme: Cumhurbaşkanı, başbakan ve hükümet organları, devletin icra gücünü temsil eder. Anayasa, yürütme organının yetki sınırlarını ve halkla ilişkilerini düzenler.
• Yargı: Yargı organları, hukukun egemenliğini sağlamak ve adaleti dağıtmakla yükümlüdür. Anayasa, yargının bağımsızlığını ve görevini belirler.

Değerlendirme: Anayasa, devlet organlarının güçler ayrılığı ilkesine dayalı olarak birbirlerinden bağımsız şekilde çalışmasını sağlar. Bu bağımsızlık, demokrasinin işlerliğini garanti altına alır.

3. Temel Hak ve Hürriyetler

Anayasa hukuku, bireylerin devlet karşısındaki temel haklarını ve özgürlüklerini korur. Anayasalar, genellikle şu tür hakları güvence altına alır:

• Kişisel Haklar: Bireyin yaşam hakkı, özgürlük, güvenlik ve özel hayatının korunması gibi haklar anayasa ile güvence altına alınır.
• Siyasi Haklar: Seçme ve seçilme hakkı, ifade özgürlüğü, toplanma özgürlüğü gibi siyasi haklar anayasa hukuku kapsamında düzenlenir.
• Sosyal Haklar: Sağlık, eğitim, çalışma hakları gibi sosyal haklar, anayasa tarafından korunur.

Değerlendirme: Anayasa, bireylerin devlet karşısındaki en temel haklarını güvence altına alarak, bireylerin özgür ve eşit bir şekilde yaşamalarını sağlar.

4. Anayasaların Değiştirilmesi ve Yorumlanması

Anayasa, zaman içinde değişebilecek veya gelişebilecek bir belgedir. Anayasaların değiştirilmesi için belirli usuller vardır ve genellikle bu değişiklikler, halkın iradesine dayalı olarak yapılır. Ayrıca, anayasanın yorumlanması, anayasa yargısı ve mahkemeleri tarafından yapılır.

• Anayasa Değişiklikleri: Anayasalar, bazı özel şartlar ve prosedürlere uygun olarak değiştirilebilir. Anayasa değişiklikleri genellikle referandum ya da yasama organları aracılığıyla yapılır.
• Anayasa Yargısı: Anayasaların yorumlanması, anayasa mahkemeleri tarafından yapılır. Mahkeme, anayasanın hükümleri ile diğer yasal düzenlemeler arasındaki çelişkileri giderir.

Değerlendirme: Anayasa, değişim ve gelişime açık bir yapıya sahip olmalıdır, ancak bu değişiklikler, toplumun ihtiyaçlarına göre titizlikle yapılmalıdır.

Sonuç

Anayasa hukuku, devletin işleyişinin temelini oluşturan ve bireylerin haklarını koruyan bir hukuk dalıdır. Devletin temel yapısının düzenlenmesi, bireysel hakların güvence altına alınması ve devlet organlarının işleyişinin sağlanması açısından kritik bir rol oynar. Bu nedenle, anayasa hukuku, hem devletin hem de bireylerin haklarının korunmasında vazgeçilmez bir araçtır. Anayasaların çağın gereksinimlerine göre zamanla değişmesi, demokratik bir toplumun en önemli göstergelerindendir.