Kapalı Duruşma Nedir?

Kapalı duruşma, yargılamanın genel olarak aleni (herkesin katılımına açık) yapılması ilkesine bir istisna teşkil eden bir durumdur. Ceza veya hukuk davalarında mahkeme, belirli şartların varlığı halinde duruşmayı halka kapalı şekilde gerçekleştirebilir. Bu uygulamanın temel amacı, kişilerin mahremiyetini korumak, kamu düzenini sağlamak veya adaletin selametini temin etmek gibi gerekçelere dayanır.

Hukuki Dayanak

1. Anayasa Madde 141:
   • Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na göre, duruşmalar kural olarak alenidir. Ancak, kamu düzeni veya genel ahlak gibi nedenlerle duruşmaların kapalı yapılmasına karar verilebilir.
2. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Madde 182:
   • Mahkeme, duruşmanın bir kısmını veya tamamını kapalı yapabilir. Bu karar, özellikle kamu güvenliği, genel ahlak, tarafların özel hayatının gizliliği veya mağdurun korunması amacıyla alınabilir.
3. Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) Madde 28:
   • Hukuk davalarında da tarafların talebi üzerine veya resen mahkeme, duruşmayı kapalı yapabilir.

Kapalı Duruşmanın Şartları

Kapalı duruşmaya karar verilebilmesi için aşağıdaki şartların bulunması gerekir:

1. Hukuki Sebepler

• Kamu güvenliği: Yargılamanın aleniyetinin kamu güvenliğini tehdit etmesi durumunda.
• Genel ahlak: Toplumun ahlaki değerlerini zedeleyebilecek durumlar.
• Özel hayatın gizliliği: Tarafların veya ilgili kişilerin özel yaşamlarının korunmasının zorunlu olduğu durumlar.
• Mağdurun korunması: Özellikle çocuklar, cinsel suç mağdurları gibi savunmasız bireylerin korunması.
• Devlet sırlarının korunması: Duruşmada devlet sırlarının ortaya çıkma riski bulunması.

2. Mahkeme Kararı

• Kapalı duruşma yapılabilmesi için mahkemenin gerekçeli bir karar alması gerekir.
• Karar, davanın niteliği ve duruşmanın aleniyetinin yaratabileceği olası zararlar dikkate alınarak verilir.

3. Tarafların Talepleri

• Taraflardan birinin kapalı duruşma talebi de dikkate alınabilir, ancak bu durumda mahkeme yine de gerekçeli bir karar vermek zorundadır.

Kapalı Duruşmanın İşleyişi

1. Katılım:
   • Duruşma, tarafların, avukatlarının ve mahkeme heyetinin katılımıyla gerçekleşir. Halk ve basın salona alınmaz.
   • Gerekirse, tanıklar ve bilirkişiler de yalnızca dinlenmeleri gereken süre boyunca salonda bulunur.
2. Gizlilik:
   • Kapalı duruşmada yapılan işlemler ve alınan ifadeler gizlidir. Bu bilgilerin paylaşılması, gizliliği ihlal suçunu oluşturabilir.
3. Kararın Açıklanması:
   • Kapalı duruşmada alınan karar, genellikle aleni bir oturumda açıklanır. Ancak, bu durum da gerekçelerle sınırlandırılabilir.

Emsal Kararlar

1. Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararı:
   • Cinsel saldırı suçlarında mağdurun özel hayatının korunması amacıyla kapalı duruşma yapılmasının hukuka uygun olduğuna karar verilmiştir.
2. AİHM Kararları:
   • Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, yargılamanın aleniyetinin ihlal edilmesinin yalnızca istisnai durumlarda ve yeterli gerekçeyle mümkün olabileceğini belirtmiştir. Özellikle, kapalı duruşmaların orantılılık ilkesine uygun olması gerektiği vurgulanmıştır.

Kapalı Duruşmanın Önemi

Kapalı duruşma, tarafların haklarının korunması ile yargılamanın şeffaflığı arasında bir denge kurmayı hedefler. Özellikle:

• Mağdur haklarının korunması,
• Özel hayatın gizliliğinin sağlanması,
• Adaletin hızlı ve etkin şekilde gerçekleştirilmesi açısından önemli bir araçtır.

Sonuç

Kapalı duruşma, yargılamanın aleniyet ilkesinin istisnasıdır ve yalnızca gerekçeli kararla uygulanabilir. Mahkeme, kapalı duruşma kararı verirken hem kamu düzenini hem de bireylerin haklarını gözetmelidir. Alınan kararların orantılı ve hukuka uygun olması gerekir.

Kapalı Duruşma ile İlgili Ek Bilgiler

Kapalı duruşmanın uygulaması, mahkemeler tarafından titizlikle değerlendirilmesi gereken istisnai bir durumdur. Konuyla ilgili ek bilgiler ve ayrıntılar şu şekilde özetlenebilir:

Kapalı Duruşma ve Aleniyet İlkesi

Kapalı duruşma, yargılamanın aleniyet ilkesine bir istisna oluşturur. Aleniyet ilkesi, adaletin şeffaflığını ve tarafsızlığını sağlamayı amaçlar. Ancak bu ilke, aşağıdaki nedenlerle sınırlandırılabilir:

• Bireylerin temel haklarının korunması: Özellikle mağdurun onuru, mahremiyeti veya güvenliği açısından önemlidir.
• Kamu düzeninin korunması: Toplumdaki hassasiyetlerin gözetilmesi gereken durumlar.
• Devletin güvenliği: Gizli bilgilerin açıklanması durumunda devlet güvenliğinin zarar görmesi.

Kapalı Duruşma Kararının Dayandığı İlkeler

1. Orantılılık İlkesi:
   • Kapalı duruşma kararı, yargılama sürecindeki zarar ile aleniyetin sınırlanmasından doğan zarar arasında bir denge gözetilerek verilmelidir.
2. Gerekçelendirme İlkesi:
   • Mahkeme, duruşmayı kapalı yapma kararını gerekçelendirmek zorundadır. Gerekçe somut olayın özelliklerine dayanmalıdır.
3. Geçicilik İlkesi:
   • Kapalı duruşma kararı, yalnızca gerekli olduğu sürece uygulanır. Zorunluluk ortadan kalktığında, duruşmanın yeniden aleni yapılması esastır.

Kapalı Duruşma Yapılabilecek Durumlar

1. Ceza Davalarında:
   • Cinsel suçlar: Mağdurun mahremiyetinin korunması için.
   • Çocuk Koruma Kanunu kapsamındaki davalar: Çocukların gelişimlerinin olumsuz etkilenmemesi amacıyla.
   • Devlet sırlarının ifşası riski: Devlet güvenliğini tehlikeye atan durumlar.
2. Hukuk Davalarında:
   • Tarafların ticari sırları veya kişisel bilgilerinin korunması gereken durumlar (örneğin boşanma veya velayet davaları).
3. İdari Davalarda:
   • Kamu düzeni veya devlet güvenliği açısından kritik konularda.

Kapalı Duruşma ile İlgili Uluslararası Standartlar

1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM):
   • AİHM, aleniyet ilkesinin ihlali iddialarını incelerken, devletin kamu düzeni veya mağdurun korunması gibi nedenlerle getirdiği kısıtlamaların orantılı ve zorunlu olup olmadığını değerlendirir.
   • Emsal Karar: B. ve P./Birleşik Krallık Kararı:
     • AİHM, boşanma davasında mahremiyetin korunması için kapalı duruşma yapılmasının uygun olduğunu belirtmiştir.
2. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi:
   • Çocukların korunmasını sağlamak amacıyla çocukların dâhil olduğu davalarda aleniyet ilkesi sınırlandırılabilir.
3. Avrupa Konseyi Önerileri:
   • Kapalı duruşma kararı ancak istisnai durumlarda ve tarafların haklarının ihlal edilmemesi koşuluyla alınabilir.

Kapalı Duruşmada Gizlilik ve Yaptırımlar

Kapalı duruşmalar sırasında alınan bilgiler ve beyanlar gizlilik altındadır. Bu bilgilerin açıklanması durumunda şu yaptırımlar uygulanabilir:

• TCK Madde 285: Gizliliğin İhlali Suçu
  • Kapalı duruşmalarda ifade edilen bilgilerin kamuya açıklanması, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına neden olabilir.
• Disiplin Yaptırımları:
  • Avukat veya diğer katılımcılar gizliliği ihlal ederse, disiplin soruşturması başlatılabilir.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Keyfî Karar İddiaları:
  • Kapalı duruşma kararlarının bazen yetersiz gerekçelere dayandırıldığı yönünde eleştiriler bulunmaktadır.
• Basının Rolü:
  • Kapalı duruşmalar, medyanın bilgi edinme ve kamuoyu oluşturma görevini yerine getirmesini sınırlandırabilir. Ancak mahkemeler bu durumda basına sınırlı bilgi verebilir.
• Mağdur Haklarının Korunamaması:
  • Özellikle cinsel suç mağdurları, kapalı duruşmalara rağmen tekrar travmatize olabilmektedir.

Sonuç Olarak

Kapalı duruşma, yargılamanın adil, tarafsız ve korunması gereken haklara uygun şekilde yapılmasını sağlamak için bir araçtır. Ancak bu uygulama, adil yargılanma hakkını veya ifade özgürlüğünü ihlal etmemeli ve yalnızca zorunlu hâllerde başvurulmalıdır. Kararların gerekçeli ve denetime açık olması, keyfî uygulamaların önüne geçmek açısından kritik öneme sahiptir.