Medeni Hukuk Nedir?
Medeni hukuk, hukuk biliminin temelini oluşturan hukuk dalıdır. Medeni hukukun ne olduğunun idrak edilebilmesi için öncelikle hukukun ne olduğunun bilinmesi gerekir.
“Hukuk nedir?” sorusunun cevabı yüzyıllardır süren bir tartışma konusudur. Hukukun anlamı konusunda çok farklı fikir akıları bulunmaktadır. Hukukun kabul görmüş tek bir tanımı bulunmamaktadır. Ancak hukuku genel anlamda “toplum içinde kişilerin davranışlarını düzenleyen, uyulması gereken ve uyulmadığı takdirde devlet tarafından yaptırıma bağlanmış kurallar bütünü” şeklide tanımlanabilir.
Pozitif Hukuk Nedir?
Belli bir zaman diliminde, belirli bir yerde uygulanan hukuk kurallarına pozitif hukuk (yürürlükteki hukuk) denir.
Doğal Hukuk Nedir?
Olması gereken, ideal hukuk kuralları doğal hukuk olarak adlandırılır. Doğal hukuk ile pozitif hukuk çoğu zaman aynı noktada birleşse de olması gereken ile yürürlükteki hukuk kuralları her zaman aynı değildir.
Kamu Hukuku – Özel Hukuk Ayrımı Nedir?
Hukuk kuralları özellikleri ya da konularına göre çeşitli şekilde dallara ayrılmaktadır. Roma hukukundan beri süregelen geleneksel ayrıma göre ise hukuk özel hukuk ve kamu hukuku olarak ikiye ayrılmaktadır.
Toplum içinde birbirleriyle eşit haklara sahip kişiler arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk alanına özel hukuk denir. Medeni hukuk özel hukukun temelini oluşturmaktadır.
Devlet ve vatandaşlar ya da devlet kurumları arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk alanına kamu hukuku denir.
Maddi Hukuk – Şekli Hukuk Ayrımı Nedir?
Maddi hukuk hakları düzenleyen, hak ve yükümlülükleri belirleyen hukuk dalıdır. Örneğin medeni hukuk, borçlar hukuku, sigorta hukuku, ticaret hukuku gibi.
Şekli hukuk hakların ihlal edilmesi halinde izlenecek usul kurallarını düzenleyen hukuk dalıdır. Örneğin medeni usul hukuku, ceza muhakemeleri hukuku, idari yargılama hukuku gibi.
Medeni Hukukun Anlamı Nedir?
Medeni hukuk, bir ülkedeki vatandaşların şahsi durumlarını, aile ilişkilerini, mallar üzerindeki haklarını, diğer kişilerle olan borç ilişkilerini, ölümden sonra malvarlığı ile ilgili hak ve borçları düzenleyen hukuk dalıdır.
Medeni Hukukun Konusu Nedir?
Medeni hukukun konusunu Türk Medeni Kanunu’nun alt başlıkları olan kişiler hukuku, aile hukuku, borçlar hukuku, eşya hukuku ve miras hukuku oluşturur.
Medeni Hukukun Kaynakları Nelerdir?
Asli kaynaklar:
Anayasa
Kanunlar – Uluslararası anlaşmalar
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
Yönetmelik
Tamim, yönerge, sirküler
İçtihadı birleştirme kararları
Yardımcı kaynaklar:
Örf ve adet kuralları
Hakimin hukuk yaratması
Tali kaynaklar:
Doktrin
Mahkeme kararları
Örf ve Adet Kuralları Nedir ve Ne Zaman Uygulanır?
Örf ve adet hukuku kuralları, bir toplumda uzun yıllardan beri uygulanan ve uyulması gerektiği konusunda genel kanaat bulunan ve devlet tarafından da desteklenen yazısız kurallardır.
Somut olaya uygulanacak yazılı bir hukuk kuralının bulunmadığı hallerde örf ve adet kurallarına göre hüküm kurulur. Yazılı bir hukuk kuralının bulunmaması halinde “kanun boşluğu” söz konusudur. Örf ve adet hukuku kuralları kanun boşluğunu doldurur. Hakim, kanun boşluğunun olup olmadığının anlaşılabilmesi için yorum yapmalıdır.
Hakimin Hukuk Yaratması Ne Demektir?
Türk Medeni Kanunu madde 1 hükmü uyarınca hakim, somut olayda uygulanacak herhangi bir kanun hükmü bulunmuyorsa örf ve adet kurallarına göre karar verir. Örf ve adet kurallı da bulunmuyorsa hakim, kendisi kanun koyucu ola idi nasıl bir kural koyacaksa o şekilde karar verir.
Türk Medeni Kanunu
Madde 1/2
Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hâkim, örf ve âdet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir.
Hakimin yaratmış olduğu hukuk kuralları bağlayıcı değildir. Ancak hakimin yaratmış olduğu hukuk kuralı sadece ilgili davada kendisini bağlar ve üst mahkeme denetimine tabi olur.
Hakim hukuk yaratırken öncelikle kıyastan faydalanır. Kıyas yapabileceği bir hüküm bulunmuyorsa hukukun genel ilkelerinden faydalanır. Genel ilkelerden de bir sonuca ulaşılamıyorsa hakim tamamen orijinal bir kural ortaya koyar.
Hakimin hukuk yaratırken mevcut yazılı hukuk kuralları ile çelişmemesi gerekmektedir. Hakimin yarattığı hukuk kuralları diğer yazılı hukuk kuralları ile bütünlük içinde olmalıdır. Hakimin yarattığı hukuk kuralları genel ve soyut nitelikte olup kanun değildir. Bu nedenle anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine götürülemez.
Hukuk Boşluğu Nedir?
Hem yazılı hem de yazısız bir hukuk kuralının bulunmadığı hallerde hukuk boşluğu vardır.
