Uluslararası Hukuk Nedir?
Uluslararası hukuk veya devletlerarası hukuk, uluslararası ilişkiler altında bir disiplin olmasının yanı sıra kamu hukukunun bir dalıdır. Bir uluslararası
ilişkiler disiplini olarak uluslararası ilişkilerin hukuksal boyutunu bilimsel bir disiplin içinde inceler ve düzenler. Bir hukuk dalı olarak ise uluslararası hukuk, devletler, uluslararası örgütler arasındaki ilişkileri düzenler. Uluslararası antlaşmaların nasıl yapılacağı, uluslararası antlaşmalarda kullanılan terimlerden anlaşılması gerekenler, devletlerin diplomatik temsilcilerinin sahip olduğu dokunulmazlık, kıta sahanlığı, bitişik bölge, münhasır ekonomik bölge gibi konular uluslararası hukukun inceleme alanı içindedir.
Uluslararası hukuka yazında devletlerarası hukuk da denir. Ancak uluslararası ilişkilere yeni aktörlerin girişi bu dalı salt devletlerarası olmaktan çıkarmıştır. Uluslararası hukuk, hukuk fakültelerinde kamu hukuku bölümünde bir anabilim dalıdır. Ayrıca uluslararası ilişkiler bölümlerinde de uluslararası hukuk anabilim dalı vardır. Uluslararası hukuk, üç farklı alt dala ayrılır:
Uluslararası kamu hukuku (sözleşme hukuku[1], deniz hukuku, uluslararası ceza hukuku ve uluslararası insancıl hukuk gibi alanları kapsar.)
Uluslararası özel hukuk (kanunlar ihtilafı olarak da bilinir.)
Uluslarüstü hukuk
Uluslararası hukuk, ülkeler arasındaki çeşitli ilişkilerin sınırlarını belirleyip ilişkileri inceleyip düzenleyen hukuk dalıdır. Uluslararası hukuk; devletler arasındaki ilişkileri ve çeşitli uluslararası örgütlerin işleyişini düzenlemektedir. Milletlerarası antlaşmaların oluşumu, şartlarının belirlenişi ve işleyişinin sürdürülmesi de ayrıca uluslararası hukuk dalının da yetki alanına girmektedir. Uluslararası hukuk; devletlerarası hukuk, milletlerarası hukuk, devletler umumi hukuk gibi farklı adlarla da bilinmektedir. Devletlerarası hukuk, uluslararası pek çok hukuk dalını da kapsaması ile zamanla daha çok uluslararası hukuk olarak anılmıştır.
Uluslararası hukuk uluslararası ilişkiler alt disiplinidir. Ayrıca uluslararası hukuk kamu hukuku dallarından biridir. Uluslararası hukuk uluslararası ilişkilerin hukuksal zemindeki incelenmesi, değerlendirilmesini bilimsel bir yöntem ile sağlar. Uluslararası hukukun inceleme alanları içerisinde devletlerin diplomatik temsilcilerinin sahip olduğu dokunulmazlık hakkı, devletlerin kıta sahanlığı ve devletler arasındaki bitişik bölge durumları, devletlerin özel haklara sahip oldukları deniz bölgeleri de bulunmaktadır.
Uluslararası hukukta kaynak olarak uluslararası antlaşma ve gelenekler, genel hukuk kuralları, ilgili kanunlar, yargı kararları, doktrinler ve durumuna bağlı olarak Birleşmiş Milletler kararları kullanılmaktadır.
Uluslararası Hukukun Dalları
Uluslararası Özel Hukuk: Kamu hukukun bir adlı olan uluslararası hukuktan farklı bir özel hukuk dalıdır. Uluslararası boyutta gerçek veya tüzel kişiler arasındaki ilişkileri düzenlemektedir. Farklı ülke vatandaşları arasındaki uyuşmazlıkları, hakların belirlenmesi bu hukuk alanı ile gerçekleşmektedir.
Deniz Hukuku: Yerküre üzerindeki sularının kullanımı konusunda ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümüne, devletlerin bu sular üzerindeki hakimiyetlerinin düzenlenip sınırlarının belirlenmesine hukuksal açıdan deniz hukuku ilgilenmektedir. Ülkelerin sıkça sorun yaşadığı kıta sahanlığı sorunu ile de bu hukuk dalı ilgilenmektedir. Yalnızca kıta sahanlığı değil pek çok konuda denizlerde sorunlar yaşanmaktadır. Bu konular da deniz hukuku alanına girer.
Uzay Hukuku: Devletlerin uzaydaki faaliyetlerinden doğabilecek muhtemel problemlerle ilgilenen hukuk dalıdır. Son yüzyılda gelişen uzay ve havacılık faaliyetleri ile yeni oluşan bir hukuk dalıdır. Uzay hukuku dünya üzerindeki değil ötesindekini konu alır.
Avrupa Birliği Hukuku: Kendine ait ilkelere ve adalet sistemlerine sahip olup, üye olan devletlerin ötesinde millet-millet üstü nitelik barındıran Avrupa Birliği hukuku, uluslararası hukukun bir dalıdır. Bu hukuk dalı üye olan ülkeleri de ilgilendirmektedir.
Hava Hukuku: Devletlerin hak ve söz sahibi olduğu hava sahası üzerinde hakimiyetini belirleyen, bunların ihlali halinde hangi yaptırımlara tabii tutacağını belirleyen hukuk dalıdır. Hava hukuku ile denizde ve karada yaşanan sorunlar gibi havada yaşanan sorunlar konu edinilir.
Konsolosluk Hukuku: Devletlerarası ilişkilerin gelişiminin takibinin yapılması ve ülke vatandaşların haklarını gözeten konsoloslukların hukuken düzenlemesi ile ilgilenen hukuk dalıdır. Konsolosluk hukuku da konusu ve biçimi itibariyle uluslararası bir hukuk dalıdır.
UluslararasıCezaHukuku: Her hukuk sisteminde cezai yargılamalarda farklılıklar bulunmasından dolayı, yapılacak cezai yargılamaların sınırlarının belirlenip, usulen düzenlemesi ile ilgilenen hukuk dalıdır. Uluslararası ceza hukuku ile uluslararası düzeyde suç teşkil eden durumların yine uluslararası düzeyde cezası verilir.
UluslararasıİnsanHaklarıHukuku: İnsani değerlerin iç hukukta adil yargılanmaması üzerine kişi hak ve hürriyetlerine uluslararası düzeyde sınırlar belirleyen hukuk dalıdır. Uluslararası insan hakları hukuku hem savunuculuğu ile hem de düzenleyiciliği ile önemli bir hukuk dalıdır.
UluslararasıTicaretHukuku: Uluslararası ticari faaliyetleri inceleyip düzenleyen hukuk dalıdır. Uluslararası ticaret hukuku ile örneğin denizaşırı ticaret faaliyetleri ya da komşu ülkelerle olan ticaret faaliyetleri konu edinilir.
Uluslararası Hukuk – İç Hukuk Ayrımı
Uluslararası Hukuk- İç Hukuk Farkları
a) Ortaya çıkışı farklıdır:
Ortaya çıkışları arasındaki farklılık: Uluslararası hukuku ortaya çıkaran yapı aralarında herhangi bir üstünlüğü olmayan üyelerdir. İç hukukta ise siyasi iktidarın hiyerarşik yapısında oluşturulmuş yasama organı yer alır.
Düzenledikleri ilişkiler bakımından ayrım: İç hukuk, hukuki kişiler arasındaki ve kişiler ile devlet arasındaki ilişkileri inceler. Uluslararası hukuk ise devletler arasındaki ilişkileri ve uluslararası organizasyonları düzenler. Bu yönleriyle iç hukuk ile uluslararası hukukun kapsamlarının farklı olduğunu söylemek mümkündür.
b) Düzenledikleri ilişkileri farklıdır:
Yargı – müeyyide: Uluslararası hukukta, iç hukukta olduğu gibi net bir yargı/müeyyide sistematiği bulunmamaktadır. Bunun sebebi ise uluslararası ilişkilerin kendine özel ya da bulundukları devlete özel kuralları bulunmasıdır. Bu kurallar, kanunlar da hukukun işleyişini doğrudan etkiler.
c) Yargı-Yaptırım:
2.3. Uluslararası Hukuk- İç Hukuk İlişkisi
